Wojciech Kętrzyński jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych osobowości na Warmii i Mazurach. Znany był głównie jako kolekcjoner akt i pisarz historyczny oraz ikona ruchu niepodległościowego Polaków w XIX i na początku XX wieku. Ku jego czci nazwane zostało miasto, osiedla, muzeum, a nawet instytut badawczy. Dowiedzmy się więcej o jego życiu!

Wojciech Kętrzyński – życiorys

Wojciech Kętrzyński urodził się w Giżycku w roku 1838. Miasto to składało się w przeważającej części z ludności polskiej (mazurskiej). Co ciekawe, ojciec Wojciecha Kętrzyńskiego, Józef, posługiwał się wyłącznie nazwiskiem Winkler. Ale w 1856 roku bohater naszego artykułu otrzymał list od siostry, która powiadomiła go o polskim pochodzeniu przodków i dawnym nazwisku rodowym Kętrzyński. Wojciech odkrył też wtedy, że jest potomkiem zgermanizowanej polskiej rodziny, która miała swoje korzenie w pomorskiej wsi Kętrzyno. Postanowił więc zmienić nie tylko nazwisko, ale też imię (Adalbert). Od tamtej pory mocno zaangażował się w kwestię polską, zwłaszcza w czasie narodowego protestu w roku 1863.

Po śmierci ojca (1846 r.) przebywał w Poczdamie w szkole dla sierot po byłych wojskowych. Następnie ukończył progimnazjum w Lecu (dziś Giżycko) i gimnazjum w Rastemborku (obecnym Kętrzynie). Kętrzyński w 1859 rozpoczął studia historyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Albrechta w Królewcu.

Wojciech Kętrzyński brał także udział w powstaniu styczniowym, w czasie którego został aresztowany i osadzony w olsztyńskiej Wysokiej Bramie. Nieco później olsztyński sąd uwolnił Kętrzyńskiego, ale został on znów aresztowany w październiku tego samego roku i osadzony w berlińskim Moabit, by na koniec przenieść się do twierdzy Glatz. Podczas ostatniego roku odsiadki poświęcił się działalności tłumaczeniowej (przełożył na polski np. „Pieśń o ziemi naszej” W. Pola).

Dalsze losy Wojciecha Kętrzyńskiego

Po wyjściu z więzienia (22 kwietnia 1866 roku) powstaniec wrócić na uniwersytet, by obronić swoją rozprawę doktorską. Gdy mu się to udało, szukał pracy w różnych miejscach, jednak władze pruskie odmawiały mu zatrudnienia tam, gdzie mieszkali Polacy.

Wojciech Kętrzyński zaczął mimo wszystko robić to, do czego czuł powołanie. W 1868 roku opublikował w „Gazecie Poznańskiej” pracę „O Mazurach”. W kolejnych latach pracował jako bibliotekarz, a od 1869 znalazł się wśród honorowych członków Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

1 czerwca 1870 podjął pracę jako sekretarz naukowy w Zakładzie im. Ossolińskich we Lwowie. Następnie awansował na kustosza, by ostatecznie skończyć jako wieloletni dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

Przeczytaj też: ZSO Kętrzyn – miejsce pełne historii | PCE Kętrzyn oferta edukacyjna i rekrutacja

Dorobek Wojciecha Kętrzyńskiego

Wojciech Kętrzyński opublikował ponad dwieście dzieł, rozpraw i artykułów z zakresu historii i etnografii Pomorza, Warmii i Mazur, osadnictwa i nazewnictwa polskiego w Prusach. Wśród ważniejszych opracowań wymienić warto:

• Szkice Prus Wschodnich zamieszczone w „Przewodniku Naukowym i Literackim” (Lwów, 1876 r.);
• Nazwy miejscowe polskie Prus Zachodnich, Wschodnich i Pomorza wraz z ich przezwiskami niemieckimi (Lwów, 1879 r.);
• Gazeta polska z początku XVIII wieku zamieszczona w „Przewodniku Naukowym i Literackim” (Lwów 1880 r.);
• O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich (Lwów, 1882 r.)
• O powołaniu Krzyżaków przez księcia Konrada w „Kraju” (Petersburg, 1903 r.)

Ponadto Wojciech Kętrzyński opracował wiele źródeł, do których należały:

• ok. 70 tekstów średniowiecznych dokumentów opublikowanych w tomach od 3 do 6 Pomników dziejowych Polski;
• 128 dokumentów z lat 1105-1399 wydrukowanych w Kodeksie dyplomatycznym klasztoru tynieckiego;
• katalog rękopisów Ossolineum (3 tomy).

Pamięć o Wojciechu Kętrzyńskim

Ten ceniony publicysta i polityk zmarł 15 stycznia 1918 roku, a jego grób znajduje się na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Warto dodać, że część rodziny Wojciecha Kętrzyńskiego osiedliła się w Warszawie, a niektórzy wyemigrowali do Kanady.

Pamięć Wojciecha Kętrzyńskiego uczczono, nadając miastu Rastenburg nazwę Kętrzyn (w 1946 r.) I choć jego imię nosi także wiele ulic np. w Gdańsku, Olsztynie, Ostródzie czy Szczytnie, występuje także w nazwach szkół czy instytucji, to i tak można go znaleźć pod hasłem „Wielcy zapomniani Wojciech Kętrzyński”.

Temu, że został zupełnie zapomniany, przeczą liczne tablice upamiętniające, takie jak ta znajdująca się obecnie na grobie naszego rodaka, której napis głosi: „Wojciech Kętrzyński 1839-1918. Wielki syn Narodu Polskiego. Pracą całego życia przybliżał zespolenie Mazur i Warmii z Macierzą”.

Podpisało się pod nią „Społeczeństwo województwa olsztyńskiego”.